Afrika. Een continent van indrukwekkende contrasten, overweldigende natuur en bijzondere mensen. Maar ook een plek waar de bijen een ander verhaal vertellen dan we hier in Nederland gewend zijn. In plaats van zacht zoemende honingwerkers lijken de wilde bijen daar meer op vliegende F16’s dan op F1-bijen. En waar wij onze bijen huisvesten in strak geordende kasten, gebeurt dat in Afrika vaak nog in holle boomstammen of eenvoudige topbar-hives. Honing slingeren? Dat doen ze met de hand, in een jutezak.
Toch gloort er iets moois in de jungle van Guinee-Bissau. Dankzij een bijzondere samenwerking tussen Het Bijenhuis Wageningen en Stichting Kimon is er een hoopvolle bijenrevolutie in gang gezet – en ik had het voorrecht om daar zelf deel van uit te maken.
Mijn eerdere bijenreizen brachten me naar Kenia, Tanzania en Oeganda, vaak voor hulporganisaties zoals Woord en Daad en MAF Nederland. Maar in september vorig jaar kwam ik in contact met Kimon: een stichting die in Guinee-Bissau ruim 500 kinderen met een beperking opvangt. Deze kinderen worden vaak thuis niet geaccepteerd en letterlijk ‘weggestopt’.
Kimon had ooit een houtproject opgezet als werkvoorziening, maar de timmerwerkplaats stond stil. Toen een goede vriend vroeg of het mogelijk was daar bijenkasten te maken en een imkerij op te zetten, hoefde ik niet lang na te denken. De eerste container werd gevuld met Nederlandse topbar-hives, spaarkastraampjes, kunstraat en imkergereedschap. De bedoeling? Dat men ter plaatse zelf leert bouwen en imkeren.
In Afrika wordt traditioneel niet met ramen gewerkt, laat staan met een slinger. Dus maakten we bij het Bijenhuis een aangepaste topbar-hive die wél geschikt is voor spaarkastraampjes. Daarmee kan honing worden geslingerd en de raampjes worden hergebruikt, wat een enorme vooruitgang is ten opzichte van het persen in jute zakken.
Een paar maanden later was het zover: we reisden via Dakar en Gambia naar Buba, diep in de jungle. Tot onze verrassing stonden er tientallen kasten klaar. In één was zelfs al een zwerm ingetrokken, al hing die kast, tot onze schrik, hoog in een boom. Niet bepaald praktisch. Maar de motivatie was er. Zelfs een jonge "bee hunter in opleiding" kon amper geloven dat je bijen in een kast kon houden, laat staan vermeerderen.
De eerste bloei van de mangobomen stond op punt van beginnen, met decashewbomen als volgende belofte. Op een klein kantoortje gaf ik les in het maken van kunstzwermen, het gebruik van de slinger en de zorg voor de bijen. Onze eerste missie was geslaagd: goede kasten, beschermende pakken, gereedschap – en een Nederlandse Kimon-medewerker (Marianne) die het project voortzet.
Drie weken geleden keerden we terug. Met meer materiaal én hoge verwachtingen. Inmiddels stonden er 45 bijenvolken in onze aangepaste topbar-hives. Er was zelfs een nieuw magazijn gebouwd en een gekoelde, hygiënische ruimte om honing te slingeren. Het enthousiasme spatte ervan af!
In de nacht inspecteerden we kasten – noodzakelijk vanwege het pittige karakter van de bijen. Al snel merkten we dat de Nederlandse celmaat van 5,4 mm te groot was: de lokale bijen bouwen op 4,5 mm. Dat leverde wildbouw op tussen de ramen. We pasten snel aan: de ramen dichter bij elkaar (van 36 naar 30 mm hart-op-hart) en meer ramen per kast.
Die avond was magisch. In de slingerruimte stonden jonge imkers – sommigen pas 14 jaar – vol spanning te wachten. Eén voor één ontzegelden ze een raampje en mochten ze slingeren. En toen, eindelijk: de eerste honing druppelde in het potje. Mango- en cashewhoning. De trots in hun ogen, het pure geluk… het was goud. Letterlijk én figuurlijk.
|
Drie weken geleden keerden we terug. Met meer materiaal én hoge verwachtingen. Inmiddels stonden er 45 bijenvolken in onze aangepaste topbar-hives. Er was zelfs een nieuw magazijn gebouwd en een gekoelde, hygiënische ruimte om honing te slingeren. Het enthousiasme spatte ervan af! In de nacht inspecteerden we kasten – noodzakelijk vanwege het pittige karakter van de bijen. Al snel merkten we dat de Nederlandse celmaat van 5,4 mm te groot was: de lokale bijen bouwen op 4,5 mm. Dat leverde wildbouw op tussen de ramen. We pasten snel aan: de ramen dichter bij elkaar (van 36 naar 30 mm hart-op-hart) en meer ramen per kast. Die avond was magisch. In de slingerruimte stonden jonge imkers – sommigen pas 14 jaar – vol spanning te wachten. Eén voor één ontzegelden ze een raampje en mochten ze slingeren. En toen, eindelijk: de eerste honing druppelde in het potje. Mango- en cashewhoning. De trots in hun ogen, het pure geluk… het was goud. Letterlijk én figuurlijk. |
 |
Het project is nu al een succes, maar de uitdaging ligt in de toekomst. In Buba kan niemand zomaar een bijenkast kopen – daar is geen geld voor. Maar we willen ook niet zomaar kasten weggeven. Waarom? Omdat we geloven in eigenaarschap en motivatie.
Daarom starten we met een model waarin beginnende imkers een kast ‘in bruikleen’ krijgen van Stichting Kimon. Ze volgen een cursus, tekenen een contract, en beheren hun eigen volk. De honing slingeren ze op de compound. Ze krijgen 70% van de opbrengst – een flinke stap richting zelfstandigheid. Ter vergelijking: één kilo honing levert 4 tot 5 euro op. Een dagloon is daar slechts één euro. Dit project is dus geen liefdadigheid, maar échte, duurzame hulp.
We willen dit project verder uitrollen. Voor €150,- kunnen we een complete topbar-hive bouwen in Buba en voor €50,- helpen we een beginnende imker in Guinee-Bissau aan een starterspakket. Bestaande uit een imkerjas, beitel, beroker en handschoenen. Daarmee geef je een startende imker – vaak iemand met een beperking of zonder andere kansen – een toekomst. Daarnaast ontvang je een potje cashewhoning van de eerste oogst gratis!
Wil jij bijdragen aan dit bijenproject vol impact? Sponsor een kast en maak verschil. Samen brengen we het vloeibare goud waar het het hardst nodig is. Kijk op www.kimon.nl/bijenproject voor meer informatie over donaties.
 |
Andre Koudstaal – Het Bijenhuis
Efficitur ullamcorper gravida volutpat enim ligula. Porttitor cras luctus gravida vehicula nisi porttitor ut vestibulum. Libero netus iaculis congue dui integer habitasse conubia.
